In het gebied van ZLTO werken veel boeren en tuinders - 1 op de 3 boeren produceert al duurzame energie - samen met andere partijen aan energiemodellen om de klimaatdoelen te halen. Het gaat om zowel nationale klimaatdoelen (Klimaatakkoord 2030) als internationale doelen (‘Parijs’). Wij hebben als landbouwsector de ambitie om in 2030 energieneutraal te zijn én om een grote bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de lokale energievoorziening.
Die bijdrage past in de agrarische traditie van rentmeesterschap. Want van oudsher zijn boeren en tuinders de natuurlijke beheerders van het buitengebied. Zij zorgen voor een gezond dieet, bieden betekenisvolle oplossingen voor natuur-, bodem- en waterbeheer en borgen de biodiversiteit.
Vanuit deze verantwoordelijkheid leveren boeren en tuinders een grote bijdrage aan de verwezenlijking van de lokale RES-plannen. Absolute voorwaarden is wel dat er voldoende toekomstperspectief blijft voor innovatieve agrariërs. Vanuit het maatschappelijk belang pleiten we nadrukkelijk voor het handhaven van een goede landbouwstructuur. Kostbare en vruchtbare landbouwgrond moet beschermd worden, in het belang van ons allemaal.
Onze zorgen
Keuzes die overheden nu maken bij het opzetten van de RES-plannen, zouden kunnen leiden tot ongewenste agrarische beperkingen. Denk bijvoorbeeld aan het aanwijzen van gebieden voor zonnevelden, windmolens of windbossen. Grootschalige energieopwekking realiseren kan nadelig uitpakken voor de ontwikkelruimte en de bedrijfsvoering van de lokale boeren. Zij zouden bijvoorbeeld vast kunnen lopen in hun (grondgebonden) bedrijfsvoering doordat pachtgronden herbestemd worden voor energieopwekking. Behoud van een goede landbouwstructuur is van cruciaal belang voor agrariërs én voor het welzijn van burgers. Vruchtbare landbouwgrond mag niet worden opgeofferd voor zonnevelden of windmolenparken en het winstbejag van vaak buitenlandse korte-termijn-investeerders.
Naast zonnevelden zullen ook windlocaties aangewezen worden. Hier worden in de nabije toekomst windmolens gerealiseerd. In sommige regio’s worden windlocaties gecombineerd met bossen (zgn. windbossen) waar windmolens in geplaatst kunnen worden. Het is belangrijk om te zorgen dat dit niet ten koste gaat van vruchtbare landbouwgebieden en de goede landbouwstructuur.
Daarnaast maken wij ons ook zorgen over de versnippering van het agrarisch gebied en hogere grondprijzen, omdat projectontwikkelaars zich op basis van de RES-plannen steeds meer zich in de strijd om het ‘boerenland’ roeren. Ook de slechte bereikbaarheid van mobiele en vaste netwerken op het platteland zien wij als een bedreiging.
In het Klimaatakkoord staat dat de agrarische sector zich inspant om meer houtige landschapselementen en bomen te plaatsen in het buitengebied. Zo versterken we de opname van CO2. Ons pleidooi is dat dit niet ten koste mag gaan van landbouwareaal.
De formele bestemming van de grond mag niet veranderen wanneer een boer bomen plant. De elementen moeten ook flexibel zijn, zodat de boer de vrijheid heeft om zo nodig groen te verplaatsen of te verwijderen zonder de plicht tot herplanting. Bovendien moet er een goede financiële regeling komen voor het leveren van deze maatschappelijke dienst.
De oplossing van boeren en tuinders
In 2030 is de agrarische sector energieneutraal. Ook is energieproductie dan een belangrijk verdienmodel voor boeren, en levert deze een belangrijke bijdrage aan de lokale en regionale energievoorziening en aan het nationale Klimaatakkoord.
Een goede landbouwstructuur moet dit blijven borgen. Een vitaal platteland is niet alleen van groot belang voor boeren en tuinders, maar vooral voor de samenleving. Een aantrekkelijk en vitaal platteland geeft plezier en bovenal voorkomt het ondermijning en onveiligheid.
Wat doet ZLTO?
ZLTO ondersteunt boeren en tuinders die met energiebesparing en energieopwekking aan de slag willen. Leden krijgen onafhankelijk advies bij onder andere: zonnepanelen op dak, ondersteuning bij subsidies, contacten met de netbeheerder, bij offertes en vragen rondom de Garantie van Oorsprong: certificaat van groene stroom (per 1000 kWh ontvangt een groene stroomproducent een certificaat). Voor verder inhoudelijk advies wordt samengewerkt met LTOLedenvoordeel waar ZLTO partner van is. ZLTO geeft ook ondersteuning bij opzetten van samenwerkingen en oprichting van coöperaties bij (grootschalige) energieprojecten. Daarnaast doet ZLTO actief aan kennisdeling, demonstratieprojecten en excursies rondom het thema energie.
Standpunt ZLTO over regionale energie strategie
ZLTO vindt dat:
- Gemeenteraden, die uiteindelijk de RES-plannen vaststellen, moeten nut en noodzaak van goede landbouwstructuur volwaardig meewegen bij hun besluit;
- Op dit moment produceert één op de drie boeren al duurzame energie, waarvan het overgrote deel door zonnepanelen op het dak. ZLTO vindt dat zonne-energie zoveel mogelijk op daken moet worden gerealiseerd, want de beschikbare grond voor gebruik door boeren is beperkt. ZLTO vertrouwt erop dat provincies het principe van de zonneladder hanteren. Dit betekent dat zonnepanelen bij grote voorkeur op daken van (agrarische) gebouwen worden geplaatst. Als die mogelijkheid er niet is of er wordt onvoldoende energie mee opgewerkt, dan zijn percelen ‘onbruikbare’ grond een alternatief. Kostbare landbouwgrond als locatie voor zonnepanelen komt pas aan de orde als de eerdergenoemde opties niet haalbaar zijn.
- Per RES-plan moet een goed afwegingskader worden opgesteld om toepassing van de zonneladder vorm te geven. Uitgangspunt is 'nee, tenzij' voor zonnevelden op landbouwgrond. Slimme integrale toepassingen moeten als maatwerk mogelijk zijn en gestimuleerd worden, denk aan zonnepanelen op teeltondersteunende voorzieningen, in randzones of kleinschalig.
- ZLTO vindt dat duurzame energieprojecten geen verslechtering van de landbouwstructuur mogen veroorzaken. Het ontwikkelingsperspectief van (jonge) toekomstgerichte boeren dient voorop te staan. Dan gaat het bijvoorbeeld om grondgebondenheid en weidegang.
- De opwekking van duurzame energie moet ten minste voor de helft sociaal zijn (met lokale participatie gerealiseerd), wat betekent dat de omgeving van de producent meeprofiteert van de opbrengst. Zo blijft draagvlak gegarandeerd voor de energieproductie door boeren. We willen voorkomen dat de opbrengsten naar buitenlandse investeerders en externe projectontwikkelaars wegvloeien.
- Bij het opstellen van RES-plannen dient goed gekeken te worden naar de mogelijkheden om glastuinbouwbedrijven te laten bijdragen aan de regionale energietransitie door o.a. warmtenetten, aardwarmte en verwaarden van restwarmte en CO2.
- ZLTO stimuleert en ondersteunt coöperatieve projecten waarin boeren meer zeggenschap hebben over waar en onder welke voorwaarden energieprojecten worden gerealiseerd. Dat vraagt om samenwerking tussen boeren, energiecoöperaties en omwonenden.