Precisielandbouw of ‘smart farming’ is de landbouw van de toekomst. Het is er op gericht om individuele planten en dieren optimaal te ondersteunen en verlies van kostbare hulpstoffen zoals kunstmest en gewasbescherming te minimaliseren. Dat doen boeren met behulp van moderne technieken zoals GPS, sensoren op de grond of vanuit de lucht, robots in de stal en computers op de landbouwmachines. Nederland is gidsland in deze nieuwe vorm van landbouw en het Zuiden van Nederland is de proeftuin.
Wat is precisielandbouw?
Precisielandbouw is eigenlijk precies het tegenovergestelde van industriële bulkproductie in de landbouw. Het is er namelijk juist op gericht om iedere individuele plant en elk individueel dier op het juiste moment en op de juiste plaats precies de juiste behandeling te geven.
Zo zorgen boeren voor een optimale gezondheid en dus ook voor een optimale opbrengst. En tegelijkertijd doen ze dat met minder input van arbeid en hulpstoffen zoals kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen.
De voordelen van precisielandbouw
- Boeren krijgen meer inzicht door data en kunnen betere beslissingen nemen
- Betere plantgezondheid en diergezondheid
- Lager gebruik van hulpstoffen zoals brandstof, kunstmest en gewasbescherming
- Optimale voedselopbrengst en kwaliteit
- Minder uitspoeling nitraat
- Minder uitstoot van ammoniak
- Lagere uitstoot van klimaatgassen (lachgas, CO2)
Duurzaamheid is de belangrijkste drijver
Precisielandbouw gaat vooral om het verder verduurzamen van de landbouw door het bedrijfsproces op een boerderij efficiënter te maken. Volgens ZLTO-projectleider Peter Paree gaat het boeren daarbij niet primair om het verhogen van de opbrengst, maar juist om het minimaliseren van de input per geproduceerd product. “Boeren willen hetzelfde bereiken door minder kosten te maken voor kunstmest of gewasbescherming, met beperkt aantal arbeidsuren. Bovendien kunnen ze precies aantonen wat ze minder gebruikt hebben. Het gevolg is dat de impact van je bedrijf op de omgeving kleiner wordt. En dat wordt steeds belangrijker voor de toekomst van ons voedselsysteem in Nederland.”
In Nederland al in de praktijk gebracht
Vrijwel elke boer in Nederland past al een vorm van precisielandbouw toe. Paree: “Nieuwe trekkers en andere landbouwvoertuigen zijn allemaal inmiddels voorbereid op RTK: speciale GPS-systemen die tot op twee centimeter nauwkeurig hun positie weergeven. Zo kun je dus heel precies over je land rijden en zorgen dat je nooit overlap hebt als je stroken aan het bemesten bent en heel precies schoffelen. Daarnaast is elke moderne stal voorzien van apparatuur die met behulp van sensoren het klimaat regelt of bijvoorbeeld voer op maat geeft aan dieren.”
Voorbeelden van precisietechnieken in de landbouw
- GPS op voertuigen met nauwkeurigheid tot 2 cm
- Onkruidrobots, die onkruiden herkennen met camera’s en automatisch op plantniveau wieden
- Klimaatsystemen op basis van sensoren in stallen
- Melkrobots in melkveehouderij
- Individuele voersystemen op basis van data uit sensoren
- Druppelirrigatie die in glastuinbouw standaard is, wordt ook in akkerbouw benut
Hoge investering vaak nog obstakel voor boeren
Een obstakel voor innovatie is de ruimte die boeren hebben om te investeren, zegt Paree. “Zeker voor jonge, beginnende boeren is dat lastig: zij moeten alle zeilen bijzetten en kunnen zich minder risico’s permitteren. Daarom moet de innovatie vooral komen van gevestigde boeren. Als je meerwaarde ziet in innovatie, moet j daar ook nog het geld voor hebben.”
Duidelijk toekomstperspectief ook belangrijk
Een tweede voorwaarde voor innovatie in de landbouw is een duidelijk toekomstperspectief voor boeren. Paree: “Boeren nemen immers een risico als ze geld steken in een nieuwe techniek. Dan wil je wel zekerheid of de investering past bij de grootte van je bedrijf in de toekomst. Je moet zo’n dure machine wel optimaal kunnen gebruiken. Een melkveehouder met 150 koeien moet dus wel weten dat zijn melkrobots voor 150 koeien over vijf jaar nog steeds volop kan draaien. Anders komt hij in financiële problemen.”
Nederland loopt voorop
Nergens ter wereld is de landbouw verder met deze ontwikkelingen dan in Nederland. Vrijwel alle belangrijke innovaties op het gebied van slimme technieken in de landbouw worden hier ontwikkeld. Dat komt volgens Paree vooral door het goede ondernemerschap van Nederlandse boeren. “Ze moeten met hoge prijs voor landbouwgrond op de wereldmarkt concurreren tegen buitenlandse boeren. Dat zorgt ervoor dat je veel scherper gaat kijken naar efficiëntie.”
Nieuwe technieken beginnen bij de boer
De Nederlandse agrosector staat bekend om zijn innovatieve stalbouwers en machinemakers. Die nieuwe technieken ontwikkelen ze vrijwel altijd samen met boeren, die een specifieke oplossing zoeken voor een probleem. “Het mooie van Nederland is dat we hier allemaal dicht op elkaar zitten en dat we allemaal ondernemend zijn”, zegt Paree. “Zo zie je dat boeren de juiste vragen weten te stellen aan de machinebouwers. En dat machinebouwers ambachtelijk zo sterk zijn dat ze daar een maatwerkoplossing voor kunnen maken, die ze daarna door ontwikkelen voor de internationale markt.”
ZLTO brengt de partijen bij elkaar
De rol van Paree en de ZLTO is vooral om boeren, technici en de wetenschap bij elkaar te brengen om die ontwikkelingen in een stroomversnelling te brengen. “In Noord-Brabant en Zeeland zijn een aantal ondernemers die hier al heel ver mee zijn.”
Belangrijk voordeel: transparantie over oorsprong product
Een belangrijk voordeel van precisietechnieken in de landbouw is dat een schat aan informatie wordt vastgelegd over het gewas en het dier. “Zo is precies te zien waar een product vandaan komt en wat er precies mee is gebeurd”, zegt Paree. “Die gegevens worden op dit moment vooral gebruikt door de verwerkers en retailers binnen de voedselketen. In de toekomst zouden die ook voor consumenten zichtbaar kunnen worden.”
Praktijkvoorbeeld: rijpadensysteem van BioTrio
Biologische boeren in BioTrio ontwikkelden in 2001 al een innovatief bodembeheersysteem op basis van GPS-technologie. Voor optimaal bodemleven begrepen ze dat het niet goed was om kriskras over die bodem heen te rijden met zware machines. Daarom voerden ze het rijpadensysteem in. Hun machines reden op basis van GPS-data altijd over dezelfde paden over het land, waardoor het bodemleven tussen die stroken zich optimaal kon ontwikkelen. Paree: ”Deze biologische boeren oogsten daardoor zonder kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen per hectare de optimale productie en onderdrukken eerder het onkruid. Zo snijdt het mes aan twee kanten: meer opbrengst en minder arbeid.”