Natuurinclusieve landbouw wordt gezien als een goede manier om de landbouw in Nederland in te richten. Maar wat is het nu precies en wat is er nodig om die omschakeling te maken?
Wat is natuurinclusieve landbouw?
Natuurinclusieve landbouw is een term die wordt gebruikt voor een integraal duurzaam landbouwsysteem dat zorgt voor een betere water- en bodemkwaliteit en meer biodiversiteit.
Dat klinkt heel concreet, maar dat is het helaas niet. Er is namelijk niet één duidelijke omschrijving over wat natuurinclusieve landbouw nu precies is. De landelijke overheid, de provincies, boerenorganisaties en natuurorganisaties hanteren allemaal weer net andere definities van dit begrip. Wel worden een aantal dingen vrijwel altijd genoemd:
- Boeren produceren voedsel in harmonie met de natuur;
- ze integreren natuurlijke processen in de bedrijfsvoering;
- ze zorgen voor een gezond bodem- en watersysteem;
- ze zorgen voor meer biodiversiteit op en rond hun bedrijf.
Sinds 2014 een (vaag) begrip
Het begrip natuurinclusieve landbouw is geïntroduceerd door het ministerie van landbouw in 2014 om de landbouw en de natuur dichter bij elkaar te brengen. Volgens Tijmen Hoogendijk, projectexpert vitaal platteland van ZLTO, is de definitie destijds met opzet vaag gehouden. “Het was meer bedoeld als een denkrichting, als een manier om alle partijen aan het denken te zetten over de toekomst van een meer duurzame landbouw in Nederland.”
Sindsdien hebben provincies vaak zelf een meer concrete invulling gegeven aan wat zij verstaan onder natuurinclusieve landbouw. Vaak ook inclusief een manier om de mate van natuurinclusivitiet te toetsen aan de hand van indicatoren. Elke maatregel levert dan een aantal punten op die bij elkaar opgeteld genoeg zijn om bijvoorbeeld de status natuurinclusief te krijgen..
Concrete maatregelen op een rij
Om natuurinclusief te boeren, kan een agrariër verschillende maatregelen nemen. Denk daarbij aan
- Grasland omvormen naar kruidenrijk grasland
- Inzaaien van bloemrijke akkerranden
- Organische mest aanbrengen om de bodemstructuur en waterbergend vermogen te verbeteren
- Het aanleggen van houtwallen op ofrondom het erf of landbouwpercelen
- Planten van hagen en fruit- en notenbomen bij landbouwgrond
Waarom is natuurinclusieve landbouw belangrijk?
Het landelijke gebied in Nederland staat steeds meer onder druk. Er is ruimte nodig voor woningbouw, voor bedrijven, maar ook voor natuur en voor landbouw. Bovendien hebben we te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Door milieuregels zijn sommige vormen van intensieve landbouw niet meer overal mogelijk. Op die plekken is een meer natuurinclusieve landbouw, met een kleinere impact op de natuur, vaak wel in te passen. Voor de toekomst van de inrichting van Nederland is het daarom belangrijk dat deze vorm van landbouw mogelijk wordt gemaakt.
De voordelen van natuurinclusieve landbouw
De maatregelen die boeren nemen voor natuurinclusieve landbouw hebben een aantal belangrijke voordelen:
- Gezonde bodem, betere waterkwaliteit
- Behoud of toename van biodiversiteit
- Minder uitstoot van stikstof en minder uitspoeling nitraat
- Maak het mogelijk om landbouw te combineren met natuurbeheer
Veel agrarische ondernemers willen omschakeling maken
Veel agrarische ondernemers zoeken naar mogelijkheden om hun bedrijfsvoering te verduurzamen. Omschakelen naar een meer natuurinclusieve vorm van landbouw is daarbij een mogelijkheid. Vaak kiezen ondernemers hiervoor omdat ze zelf meer duurzaam en dus natuurinclusief willen boeren”, zegt Hoogendijk, maar ook om in te spelen om de wensen van de maatschappij en de steeds strenger wordende wet- en regelgeving.
Maar omschakelen is lastig en duur
De omschakeling naar natuurinclusieve landbouw is wel moeilijk voor agrariërs. “Dat komt omdat de opbrengst per hectare landbouwgrond over het algemeen lager is met natuurinclusieve landbouw. Dat betekent dus minder inkomsten, terwijl de extra maatregelen wel geld kosten.”
Geen keurmerk, dus het verdienmodel is er nog niet
Een belangrijk knelpunt voor agrariërs is het gebrek aan een keurmerk voor natuurinclusief geproduceerde producten. waar boeren de extra kosten mee kunnen dekken. “Er zijn al wel goede initiatieven zoals On the way to Planet Proof, maar dat geldt alleen voor producten die in Nederland worden verkocht. En de markt voor biologische producten is verzadigd. Dat betekent dat zelfs als boeren willen overstappen naar biologisch, dat vaak niet kunnen, omdat er niet genoeg klanten zijn die deze producten kopen.”
De uitdagingen van natuurinclusieve landbouw
Natuurinclusieve landbouw brengt ook uitdagingen met zich mee.
- Over het algemeen neemt de opbrengst per hectare landbouwgrond af en is er meer grond nodig om dezelfde productie te halen. Soms wel 2x zo veel.
- De extra kosten van de natuurinclusieve bedrijfsvoering kunnen vaak alleen worden terugverdient door via een korte keten producten af te zetten, neventakken in de bedrijfsvoering te ontwikkelen of een vergoeding te krijgen voor de geleverde ecosysteemdiensten.
Behoud landbouwgrond cruciaal voor natuurinclusieve landbouw
Een belangrijke voorwaarde om natuurinclusieve landbouw mogelijk te maken in Nederland is om zoveel mogelijk bestaande landbouwgrond ook voor dat doel te behouden. Hoogendijk: “Nederland loopt voorop in de wereld als het gaat om kringlooplandbouw en precisielandbouw. Als we die voorsprong willen behouden, dan is het belangrijk dat we genoeg ondernemende boeren houden. En als die voor een deel gaan overschakelen op natuurinclusieve landbouw, dan hebben ze meer grond nodig om dezelfde hoeveelheid voedsel te kunnen produceren. Dat kan deels ook door landbouw en natuur te combineren.”
Natuurinclusief versus biologische landbouw
Natuurinclusieve landbouw is niet hetzelfde als biologische landbouw. Dat komt omdat die eerste term heel breed en veelomvattend is en omdat Biologische landbouw juist aan hele duidelijke voorwaarden moet voldoen. Biologische landbouw past trouwens wel prima binnen de definitie van natuurinclusieve landbouw. Biologische landbouw is dus een vorm van natuurinclusieve landbouw, maar natuurinclusieve landbouw is niet een vorm van biologische landbouw.
Natuurinclusief versus kringlooplandbouw
Natuurinclusieve landbouw, regeneratieve landbouw en kringlooplandbouw zijn veel gehoorde termen, maar niet precies hetzelfde. Wat ze gemeen hebben is het streven naar agrarische bedrijfsvoering met zo min mogelijk inpact op de natuur en zo min mogelijk gebruik maken van externe inputs zoals kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen.