Er is veel discussie over de toekomst van ons voedselsysteem. De wereldwijde voetafdruk is volgens veel mensen te groot. De oplossing zit hem vooral in het gedrag van ons als consumenten, meer transparantie in de keten en in investeren in duurzame innovatie in de landbouw.
Wat is het voedselsysteem?
Het voedselsysteem is de verzameling van alle activiteiten die nodig zijn om te zorgen dat mensen elke dag genoeg, gezond voedsel kunnen eten. Dan gaat het om:
- alles wat te maken heeft met het bewerken van landbouwgrond voor voedselproductie (dus ook de productie van kunstmest en gewasbescherming)
- alles wat te maken heeft met veeteelt en visserij
- het verwerken en bewerken van producten uit de landbouw, veeteelt en visserij in fabrieken
- alle transport en distributie van voedingsmiddelen
- de keuzes die wij maken als consumenten als het gaat om voeding: in de supermarkt, maar bijvoorbeeld ook bij het weggooien van voedsel
- de impact van al die activiteiten op de maatschappij en de natuur
Het gaat dus om echt alles wat te maken heeft met voedsel. Van de productie van veevoer en zaadjes voor de landbouw tot de restjes voedsel die je na het eten thuis in de prullenbak gooit.
Is het voedselsysteem echt zo slecht?
Veel (online) discussies over het wereldwijde voedselsysteem lijken vooral te gaan over de negatieve impact van de voedselproductie. En dat is niet meer dan logisch. Het voedselsysteem is voor verbetering vatbaar. Zo wordt er wereldwijd nog veel voedsel verspild, raakt de bodem in ontwikkelingslanden uitgeput door achterhaalde landbouwmethodes en in delen van de wereld zijn de omstandigheden van mens en dier in de voedselverwerkende sector niet best.
Voedsel is de belangrijkste levensbehoefte
Tegelijkertijd is de discussie over het voedselsysteem fundamenteel anders dan die over andere kwesties, zoals bijvoorbeeld vliegvakanties. Minder vaak vliegen is beter. Maar minder eten maken, dat kan niet. Voedsel is nu eenmaal de belangrijkste levensbehoefte. “En we hebben het voedselsysteem nodig voor goed en genoeg gezond voedsel voor iedereen” zegt Thijs Cuijpers van LTO Nederland. “Nu en in de toekomst.”
Daarom: op weg naar een duurzaam voedselsysteem
Als we het hebben over een toekomstbestendig voedselsysteem, moeten we volgens Cijpers vooral kijken naar duurzame oplossingen voor de lange termijn. “Aan de ene kant moeten we zorgen dat er genoeg gezond voedsel is voor iedereen en aan de andere kant moeten we zorgen dat de voetafdruk van die productie zo klein mogelijk is.”
Voor een toekomstbestendig voedselsysteem zijn drie dingen vooral belangrijk:
1. Efficiënter voedsel produceren door innovatie
Als we wereldwijd genoeg voedsel willen maken met een kleinere voetafdruk, dan moeten we vooral inzetten op innovatie in de landbouw. Nederland is daarin koploper. Cijpers: “Nergens anders ter wereld is de opbrengst per hectare landbouwgrond groter dan hier. Die kennis over moderne landbouwtechnieken én de producten die dat oplevert exporteren we over de hele wereld.”
Belangrijke landbouwinnovaties uit Nederland
-
-
- Precisielandbouw: werken met gps, sensoren en robotisering om gewassen continu te monitoren en zo optimaal te laten groeien
- Zadenveredeling: planten kweken die meer opleveren en beter bestand zijn tegen extreem weer, plagen en ziektes
- Agrorobotics: zoals robotisering in de stal met melkrobots en automatisering in kassen
- Biologische gewasbescherming met roofinsecten in plaats van inzet insecticides
2. Benut de lokale schaalvoordelen
Het exporteren en importeren van landbouwproducten wordt soms genoemd als een probleem, maar het is juist een oplossing. Het is slim om landbouwproducten te produceren waar dat het beste kan. Dat is nu niet altijd het geval. De Nederlandse bodem en het klimaat zijn bijvoorbeeld ideaal voor de productie van een hele reeks aan landbouwproducten. Van zuivel tot maïs en bloemkool.
Cuijpers: “Doordat we dat op grote schaal doen, zijn we ook heel goed in het efficiënt verwerken van die producten. In andere delen van Europa en de wereld zijn lokale boeren en tuinders juist goed in het produceren en verwerken van andere bulkgoederen, zoals bijvoorbeeld citrusvruchten of graan. Dat systeem kan nog beter werken door de productie wereldwijd beter af te stemmen op de lokale omstandigheden.”
3. Betere keuzes maken als consument
Voor een duurzamer voedselsysteem (en voor een gezondere leefstijl) moeten wij als consumenten vooral ‘betere’ keuzes maken. Dat betekent vaker kiezen voor vers voedsel van dichtbij. Dus kiezen voor Nederlandse seizoensgroente in plaats van exotische producten uit een ander werelddeel.
Cuijpers: “Nu is het niet altijd makkelijk om te kiezen voor Nederlandse producten, bijvoorbeeld omdat het niet meteen zichtbaar is op de verpakking. Gelukkig zie je dat supermarkten in samenwerking met boeren en tuinders hier stappen in maken. We laten steeds beter zien waar een product vandaan komt en waarom het een duurzame keuze is.”
Boeren, tuinders en kwekers in Nederland zijn al goed op weg
In Nederland zijn we al goed op weg om dat voedselsysteem te realiseren. De glastuinbouw in Nederland draait bijvoorbeeld voor een belangrijk deel op duurzame energiebronnen en in de kassen wordt al op grote schaal biologische gewasbescherming ingezet. Tegelijkertijd is de opbrengst, dus de efficiëntie, hoger dan ooit.
Die hoge efficiëntie komt voor een groot deel door de kennisvoorsprong die we in Nederland hebben op het gebied van landbouwtechniek. Nergens ter wereld zijn ze verder met robotisering en automatisering. Tegelijkertijd werken boeren en tuinders al jaren met precisiebemesting, bloemrijke akkerranden, mengteelt en andere maatregelen die goed zijn voor de bodem, het waterbeheer en de biodiversiteit. En in de veeteelt loopt Nederland ten opzichte van andere landen voorop in dierenwelzijn en het terugdringen van uitstoot. Bovendien leveren al die dieren ook weer meststoffen, die akkerbouwers en tuinbouwers gebruiken voor hun gewassen.
Verder verduurzamen kan, maar kost geld
Om de landbouw en het voedselsysteem in Nederland nog duurzamer te maken, moeten veel boeren, tuinders en kwekers de komende jaren flink gaan investeren. Het vraagt immers om andere apparatuur, een andere stalinrichting en meer werk op het land. Dat kan alleen als die agrarische ondernemers ook de zekerheid hebben dat ze die investeringen gaan terugverdienen. Daarom is er een duidelijke toekomstvisie nodig vanuit de overheid met ondersteuning én moeten wij als consumenten bereid zijn iets extra’s te gaan betalen voor producten van eigen bodem.