Ondermijning van het buitengebied kent verschillende vormen. Inbraak en diefstal komen regelmatig voor op afgelegen erven, maar ook de georganiseerde drugscriminaliteit is steeds meer actief op het platteland. Criminelen azen op leegstaande schuren om er drugs te produceren.
Boeren en tuinders zijn weerbaar tegen drugscriminaliteit. Dat blijkt uit onderzoek naar ondermijning van het platteland, dat in het werkgebied van ZLTO is uitgevoerd (bron: TwynstraGudde). Tegelijkertijd weten we ook dat 1 op de 5 boeren en tuinders weleens door criminele netwerken is benaderd voor bijvoorbeeld mogelijke huur van leegstaande stallen, schuren en kassen. Boeren en tuinders zijn in de basis veelal weerbaar in geval van dit soort voorstellen. Zij zijn van nature veelal niet geneigd om voor het snelle geld te gaan. We weten echter ook dat het water sommige boeren en tuinders aan de lippen staat, waardoor ze extra kwetsbaar worden.
Wanneer ondernemers in financiële nood (dreigen te) raken of afgelegen agrarische bebouwing leeg achterblijft na het stoppen van een bedrijf, ligt ondermijning op de loer. ZLTO maakt zich daarom hard voor het behoud van een vitaal platteland met stabiele agrarische bedrijven. We pleiten bovendien voor een krachtige aanpak van criminaliteit in het buitengebied.
Hoe gaan we dat bereiken?
ZLTO roept agrarisch ondernemers, overheden, politie en justitie op om nauw met elkaar samen te werken. Vertrouwen moet daarbij het uitgangspunt zijn, niet wantrouwen. We vragen om meer zichtbaarheid van de politie in het buitengebied, een laagdrempelig systeem voor het (niet herleidbaar) maken van meldingen en actieve handhaving door onder meer politie en gemeenten. Ook vinden we het cruciaal dat boeren en tuinders goed worden voorgelicht om ze alert en weerbaar te houden. Daarvoor gaan we graag de samenwerking aan met de relevante instanties.
Om agrariërs op dit gebied te helpen en te adviseren, heeft ZLTO sinds 1 januari 2022 een vertrouwenspersoon veilig buitengebied aangesteld. Hier kunnen agrariërs (zowel leden als niet-leden van ZLTO) vertrouwelijk vragen stellen, advies vragen of hulp zoeken.
Bovendien is ZLTO begin 2022 in Noordoost-Brabant gestart met een pilot om via een gebiedsgerichte aanpak met alle betrokken partijen samen te werken om zo ondermijning effectief aan te pakken.
Onderdeel van deze samenwerking is het convenant en de model-huurovereenkomst ‘Weerbaar Buitengebied Bernheze, Boekel en Meierijstad’. De gemeenten Boekel, Bernheze en Meierijstad werken samen met het Openbaar Ministerie (OM) en lokale afdelingen van ZLTO aan het versterken van de weerbaarheid van inwoners in het buitengebied. Voor de verhuur van (vrijkomende) agrarische gebouwen en onbebouwde gronden is er onder andere een geschikte model-huurovereenkomst met voorwaarden opgesteld. Belangrijk onderdeel is dat eigenaren en verhuurders, bruikleengevers en verpachters van (voormalige) agrarische opstallen en gronden (aantoonbaar) controleren op het gebruik van de opstallen of gronden. Doel is dat de kans daarmee kleiner wordt dat die opstallen of gronden voor ondermijnende (criminele) activiteiten worden gebruikt, of daarvan doelwit worden. Daar tegenover staat dat er geen of een minder zware bestuursrechtelijke en/of strafrechtelijke maatregel zal worden getroffen. Insteek van het convenant is dat partijen elkaar ondersteunen en faciliteren om ervoor te zorgen dat (vrijkomende) agrarische opstallen en onbebouwde gronden niet worden gebruikt voor criminele en ondermijnende activiteiten.
Ons standpunt
- Een weerbaar platteland dient een groot maatschappelijk belang. Boeren en tuinders moeten er in alle veiligheid hun belangrijke werk kunnen doen.
- Structurele ondermijning van ons buitengebied en andere vormen van georganiseerde criminaliteit zijn de bijl aan de wortel van een vitaal platteland. Of het nu gaat om georganiseerde diefstal of misbruik van agrarische opstallen: dit moet krachtig bestreden worden.
- Overheden moeten agrarisch ondernemen mogelijk blijven maken. Verloedering van het buitengebied moeten zij krachtig bestrijden.
- Als ‘de oren en ogen’ van het buitengebied moeten boeren en tuinders zich weerbaar opstellen, zich nooit inlaten met criminele activiteiten en verdachte omstandigheden onmiddellijk melden.
- Van politie en justitie mogen agrariërs verwachten dat zij serieus genomen worden. Ieder alarmerend signaal verdient aandacht! De politie moet zich meer zichtbaar maken in het buitengebied.
Veelgestelde vragen
-
Wat is ondermijning?
- De Rijksoverheid omschrijft ondermijning officieel als: “Criminelen maken voor illegale activiteiten gebruik van legale bedrijven en diensten. Hierdoor vervagen normen en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af. Dit effect heet ondermijning.” Andere organisaties hanteren vergelijkbare beschrijvingen. Het gaat vooral over het raakvlak van illegale activiteiten met de maatschappij en de negatieve effecten die daaruit voortvloeien.
-
Hoe manifesteert ondermijning zich in het buitengebied?
- Het buitengebied is relatief vatbaar voor ondermijning vanwege de aanwezige stallen, schuren, kassen en andere gebouwen die vaak niet meer in gebruik zijn. De ‘rustige’ omgeving vermindert zicht op wat zich daar afspeelt. Vormen van ondermijning die voorkomen in het buitengebied zijn onder andere wietkwekerijen, drugslabs, dumpingen van drugsafval, maar ook afpersing en arbeidsuitbuiting.
-
Wat kan ZLTO betekenen om ondermijning te voorkomen en te bestrijden?
- Met andere instanties –het ministerie van Justitie & Veiligheid voorop- werken we samen, vaak in projecten, om de veiligheid in het buitengebied en de weerbaarheid bij agrariërs te versterken. Sinds 1 januari 2022 heeft ZLTO een Vertrouwenspersoon Veilig Buitengebied in dienst, bij wie mensen terecht kunnen met vragen of vermoedens over ondermijning en het voorkomen daarvan. Ingeval van daadwerkelijke criminaliteit helpt ZLTO bij het doen van aangifte.